ریزش مو: دلایل، چرخه رشد و روش‌های نوین درمان

ریزش مو یکی از مشکلات رایج بین زنان و دختران است که به دلیل تأثیرات روانی و جسمی آن، بسیاری از افراد را نگران می‌کند. ریزش مو می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی از جمله استرس، کمبودهای تغذیه‌ای، بیماری‌های پوستی و حتی عوامل ژنتیکی باشد. در این مقاله، به بررسی جامع علل ریزش مو و راهکارهای کاهش آن می‌پردازیم.

ریزش مو یکی از نگرانی‌های رایج در زمینه زیبایی و سلامت، به‌ویژه برای زنان است. بسیاری از افراد روزانه به دنبال درمان ریزش مو و راه‌های پیشگیری از آن هستند و این موضوع را در اینترنت جستجو می‌کنند. بر اساس تحلیل کلیدواژه‌های پرتکرار، عباراتی نظیر «درمان ریزش مو», «علت ریزش مو», «تقویت رشد مو» و «ریزش مو در زنان» از پرجستجوترین عبارات در این حوزه محسوب می‌شوند. این امر نشان می‌دهد که آگاهی از دلایل ریزش مو و روش‌های کنترل آن برای مخاطبان عمومی اهمیت زیادی دارد.

در این مقاله جامع از مجله زیبایی و پزشکی درمالیدی، به زبان ساده اما بر پایه‌ی مطالعات علمی روز، به بررسی دلایل ریزش مو، توضیح چرخه رشد مو و جدیدترین روش‌های درمانی (دارویی، تغذیه‌ای، پزشکی و زیبایی) می‌پردازیم. همچنین داده‌های آماری مفیدی را برای درک بهتر موضوع در قالب جدول ارائه کرده و در پایان جمع‌بندی و بخشی از پرسش‌های متداول پیرامون ریزش مو را مطرح خواهیم کرد.

چرخه رشد مو: مراحل رشد تا ریزش

موهای انسان به‌طور مداوم در حال طی کردن یک چرخه‌ی رشد و ریزش هستند. آشنایی با مراحل چرخه رشد مو به ما کمک می‌کند بفهمیم چرا ریزش مقدار مشخصی مو در روز طبیعی است و چگونه برخی عوامل می‌توانند این چرخه را مختل کنند​. چرخه رشد مو شامل چهار مرحله اصلی است که هر کدام ویژگی‌ها و مدت زمان خاص خود را دارند:

1. فاز رشد (آناژن): مرحله فعال رشد مو که طی آن فولیکول‌های مو به‌طور مستمر تارهای مو را تولید می‌کنند. این مرحله بلندترین بخش چرخه است و برای موهای سر حدود ۲ تا ۸ سال طول می‌کشد. در هر زمان حدود ۸۵٪ تا ۹۰٪ موهای سر در فاز آناژن هستند​، به این معنی که بخش اعظم موها مشغول رشد فعال می‌باشند.
2. فاز گذار (کاتاژن): این مرحله پایان فاز رشد را نشان می‌دهد و یک دوره انتقالی کوتاه است که تقریباً ۲ هفته به طول می‌انجامد. در فاز کاتاژن، فولیکول مو کمی کوچک می‌شود و رشد مو کند یا متوقف می‌گردد. تنها حدود ۱٪ تا ۳٪ موهای سر در هر لحظه در فاز کاتاژن هستند.
3. فاز استراحت (تلوژن): مرحله‌ای که موها در حالت استراحت قرار می‌گیرند. مدت زمان این فاز حدود ۲ تا ۳ ماه است و تقریباً ۱۰٪ (معمولاً حدود ۵٪ تا ۱۵٪) از موهای سر در حالت طبیعی در فاز تلوژن قرار دارند​. در این مرحله مویی رشد نمی‌کند، اما موهای قدیمی نیز هنوز متصل هستند و نمی‌ریزند. در انتهای فاز تلوژن، معمولاً یک موی جدید در فولیکول شروع به تشکیل می‌کند.
4. فاز ریزش (اگزوژن): برخی منابع فاز ریزش را بخشی از تلوژن در نظر می‌گیرند، اما عموماً به‌عنوان مرحله جداگانه‌ای نیز شناخته می‌شود. در فاز اگزوژن، موهای قدیمی از پوست سر جدا شده و می‌ریزند و به موی جدید اجازه‌ی رشد می‌دهند. ریزش حدود ۵۰ تا ۱۰۰ تار مو در روز در این مرحله کاملاً طبیعی محسوب می‌شود​. فاز اگزوژن می‌تواند چند ماه طول بکشد و در طی آن، به تدریج موهای قدیمی می‌ریزند در حالی که موهای جدید در فولیکول‌ها در حال رشد هستند​.

برای درک بهتر این مراحل، جدول زیر خلاصه‌ای از چرخه رشد مو را ارائه می‌دهد:

همان‌طور که در جدول مشاهده می‌کنید، در حالت عادی بخش اعظم موهای سر در فاز رشد هستند و فقط درصد کمی در حال استراحت یا ریزش‌اند. به همین دلیل، ریزش روزانه ۵۰ تا ۱۰۰ تار مو طبیعی است و جای نگرانی ندارد​. این موها پس از ریختن، با موهای جدیدی که از فولیکول‌ها وارد فاز رشد می‌شوند جایگزین خواهند شد. تنها زمانی که تعادل این چرخه به‌هم بخورد (مثلاً تعداد بیشتری از موها به فاز استراحت بروند یا فاز رشد کوتاه شود) شاهد کم‌پشت شدن محسوس موها یا طاسی خواهیم بود.

دلایل ریزش مو (علل شایع)

ریزش مو می‌تواند در اثر عوامل مختلفی رخ دهد. در زنان، معمولاً مجموعه‌ای از دلایل ممکن است دخیل باشند. شناسایی علت ریزش مو برای انتخاب روش درمانی مناسب ضروری است. دلایل شایع ریزش مو عبارتند از:

• عوامل ژنتیکی و هورمونی: شایع‌ترین علت ریزش موی مزمن در زنان، آلوپسی آندروژنیک یا همان ریزش موی ارثی با الگوی زنانه است. در این حالت فولیکول‌های مو به تدریج تحت تأثیر هورمون‌های آندروژن (مانند DHT) کوچک شده و موها نازک‌تر و کوتاه‌تر می‌شوند. این نوع ریزش معمولاً پس از بلوغ آغاز می‌شود و بسیاری از زنان تا میانسالی درجاتی از آن را تجربه می‌کنند​. بر اساس آمار، حدود ۴۰٪ از زنان تا سن ۵۰ سالگی متوجه کم‌پشت شدن موهای خود به دلیل همین الگوی ارثی می‌شوند​. تغییرات هورمونی دیگر نیز مؤثرند؛ مثلاً دوران یائسگی به‌دلیل کاهش استروژن می‌تواند موجب نازک شدن موها شود​. همچنین در برخی شرایط پزشکی مثل سندروم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) به‌علت عدم تعادل هورمون‌ها ممکن است ریزش موی الگوی زنانه تشدید شود​.
• استرس‌های فیزیکی و روانی: استرس شدید (مانند یک سانحه، بیماری جدی، عمل جراحی یا فشار روحی شدید) می‌تواند سبب وضعیتی به‌نام تلوژن افلوویوم شود. در تلوژن افلوویوم، تعداد زیادی از موها به‌طور ناگهانی وارد فاز استراحت شده و چند ماه بعد به‌صورت دسته‌ای می‌ریزند​. فرد ممکن است افزایش ریزش مو را ۲ تا ۳ ماه پس از رویداد استرس‌زا مشاهده کند. این نوع ریزش مو معمولاً موقتی است و با برطرف شدن عامل استرس، رشد موها به حالت عادی برمی‌گردد. یک نمونه شایع، ریزش موی پس از زایمان است که به‌دلیل استرس فیزیکی زایمان و نوسان هورمونی رخ می‌دهد​. طبق تخمین انجمن بارداری آمریکا، حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد از زنان پس از زایمان دچار ریزش موی موقتی می‌شوند​ که معمولاً طی ۶ تا ۱۲ ماه برطرف می‌شود. استرس‌های روانی شدید نیز می‌توانند عامل ریزش مو باشند؛ حتی اضطراب و نگرانی مزمن ممکن است رشد طبیعی موها را مختل کند.
• کمبودهای تغذیه‌ای و رژیم غذایی: مو برای رشد سالم به مواد مغذی متعددی نیاز دارد. پروتئین سازنده اصلی تار مو است و کمبود پروتئین در رژیم غذایی می‌تواند رشد مو را متوقف کند. همچنین کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی به ریزش مو منجر می‌شود. به‌ویژه آهن، ویتامین D و ویتامین‌های گروه B برای سلامت مو مهم هستند​. برای مثال، کمبود آهن (آنمی) در زنان می‌تواند باعث نازک شدن موها و ریزش شود​. رژیم‌های غذایی سختگیرانه یا کاهش وزن سریع نیز به دلیل شوک به بدن و کمبود ریزمغذی‌ها ممکن است ریزش مو موقت ایجاد کنند​.
• آسیب به مو و پوست سر: استفاده مکرر از مواد شیمیایی قوی (مانند رنگ یا دکلره کردن مکرر، فر دائمی) یا وسایل حرارتی (سشوار داغ، اتوی مو) می‌تواند به ساقه مو آسیب زده و منجر به شکستگی و ریزش موها شود​. همچنین مدل‌های مو که باعث کشش مداوم ریشه مو می‌شوند (مثل بافتن سفت، دم‌اسبی محکم، استفاده طولانی‌مدت از اکستنشن) می‌تواند ریزش موی موسوم به آلوپسی کششی ایجاد کند که در صورت تداوم، به فولیکول‌ها صدمه دائمی می‌زند. بیماری‌های پوست سر نظیر عفونت‌های قارچی (تینه‌آ کپیتیس) یا درماتیت سبورهیک شدید نیز می‌توانند با آسیب به فولیکول‌ها سبب ریزش مو شوند​.
• بیماری‌ها و داروها: برخی بیماری‌های داخلی با ریزش مو همراهند. برای مثال، کم‌کاری یا پرکاری تیروئید می‌تواند موجب ریزش موی منتشر شود تا وقتی که مشکل تیروئید درمان گردد​. بیماری‌های خودایمنی مانند آلوپسی آره‌آتا نیز مستقیماً به فولیکول‌های مو حمله کرده و باعث ریزش سکه‌ای‌شکل مو در نواحی مختلف سر یا بدن می‌شوند. افزون بر اینها، مصرف بعضی داروها می‌تواند عارضه‌ی جانبی ریزش مو داشته باشد؛ از جمله داروهای شیمی‌درمانی (که باعث ریزش گسترده مو می‌شوند)، داروهای تنظیم‌کننده هورمون‌ها، قرص‌های فشار خون، داروهای نقرس و مصرف بیش از حد ویتامین A​. البته در اغلب موارد با قطع داروی مشکل‌ساز یا پایان دوره درمان (مثلاً در شیمی‌درمانی)، موها دوباره رشد می‌کنند.

با توجه به موارد بالا، گاهی چند عامل با هم برای یک فرد رخ می‌دهند. به عنوان مثال، یک زن ممکن است زمینه ارثی ریزش مو داشته باشد و همزمان به‌علت کمبود آهن و استرس کاری، ریزش مو شدیدتری را تجربه کند. بنابراین ارزیابی دقیق توسط متخصص پوست و مو برای تعیین علت یا علل ریزش مو بسیار مهم است. در بخش بعد، برخی از جدیدترین پژوهش‌های علمی پیرامون دلایل ریزش مو را مرور می‌کنیم که بینش‌های تازه‌ای در این زمینه ارائه داده‌اند.

جدیدترین یافته‌های علمی درباره دلایل ریزش مو

علم پزشکی همواره در حال پیشرفت است و تحقیقات جدید به درک عمیق‌تر علل ریزش مو کمک می‌کنند. در سال‌های اخیر، چندین مطالعه قابل توجه منتشر شده که برخی تصورات قبلی را تأیید یا روابط تازه‌ای را آشکار کرده‌اند:

• استرس و تأخیر در رشد مو: رابطه بین استرس شدید و ریزش مو مدت‌ها مورد ظن بود تا اینکه یک مطالعه‌ی پیشگام در سال ۲۰۲۱ مکانیسم زیربنایی آن را روشن کرد​. پژوهشگران دانشگاه هاروارد در یک تحقیق روی موش‌ها نشان دادند که هورمون‌های استرس می‌توانند سلول‌های بنیادی فولیکول مو را برای مدت طولانی در فاز استراحت نگه دارند و جلوی ورود آنها به فاز رشد را بگیرند​. به بیان ساده‌تر، استرس مزمن با افزایش هورمون‌هایی مانند کورتیزول باعث می‌شود فولیکول‌ها تنبل شوند و موی جدید به موقع جایگزین موی ریخته‌شده نشود. این یافته به‌صورت علمی تأیید کرد که چرا شوک‌های عصبی یا استرس پایدار می‌تواند به کم‌پشت شدن موها منجر شود. خوشبختانه این اثر استرس بر فولیکول‌ها بالقوه برگشت‌پذیر است و پژوهشگران حتی مسیرهایی را شناسایی کرده‌اند که در آینده شاید بتوان با دارو آن را مسدود کرد تا موها دوباره فعالانه رشد کنند​.
• ارتباط ریزش مو با سایر بیماری‌ها در زنان: جدیدترین پژوهش‌ها حاکی از آن است که ریزش مو در برخی از زنان می‌تواند زنگ خطری برای وجود مشکلات سلامت دیگر باشد. در نشست سالانه آکادمی متخصصین پوست آمریکا (AAD) در سال ۲۰۲۳ اعلام شد زنانی که دچار ریزش مو می‌شوند، احتمالاً همزمان به برخی بیماری‌های شایع دیگر مبتلا هستند​. به گفته‌ی محققین، تحقیقات نشان داده در زنانی که ریزش موی قابل توجه دارند، شیوع بیماری‌هایی مانند دیابت، آکنه شدید یا حتی سرطان پستان بالاتر از حد انتظار است​. البته این به معنای علت بودن ریزش مو برای آن بیماری‌ها نیست، بلکه نشان می‌دهد ممکن است یک عدم تعادل هورمونی یا زمینه‌ای مشترک باعث هر دوی این مسائل شود. به هر ترتیب، متخصصان تاکید می‌کنند در صورت مواجهه با ریزش موی غیرعادی، علاوه بر درمان مو، لازم است وضعیت سلامت عمومی و علائم دیگر نیز بررسی شود.
• تأثیر آلودگی هوا بر ریزش مو: زندگی در شهرهای بزرگ صنعتی ممکن است نه تنها به ریه‌ها بلکه به موهای ما هم آسیب برساند. یک مطالعه ارائه‌شده در کنگره‌ی اروپایی پوست و زهرشناسی (EADV) در سال ۲۰۱۹ برای اولین بار مکانیسم اثر آلودگی هوا بر فولیکول مو را تشریح کرد. در این پژوهش، سلول‌های فولیکول مو در معرض ذرات معلق آلاینده (مانند ذرات ناشی از دود دیزل و گرد و غبار) قرار گرفتند. نتیجه آزمایش‌ها نشان داد که آلاینده‌ها باعث کاهش سطح پروتئین‌های کلیدی رشد مو در این سلول‌ها می‌شوند؛ از جمله پروتئین بتا-کاتنین که برای رشد و بقای فولیکول مو حیاتی است​. هرچه میزان ذرات آلاینده بیشتر باشد، سطح این پروتئین‌های مفید پایین‌تر می‌آید. این یافته توضیح می‌دهد که چگونه قرارگیری طولانی‌مدت در معرض هوای آلوده می‌تواند به مرور زمان موجب نازک شدن موها و افزایش ریزش شود​. این پژوهش نگاه ما را به عوامل محیطی موثر بر ریزش مو گسترش می‌دهد و اهمیت حفظ سلامت محیط زندگی بر سلامت مو را نشان می‌دهد.
• نقش تغذیه و ویتامین‌ها: طی سال‌های اخیر تحقیقات متعددی تأیید کرده‌اند که کمبودهای تغذیه‌ای تا چه حد می‌تواند در ریزش مو سهیم باشد. به عنوان نمونه، یک مطالعه در سال ۲۰۱۸ (در مجله Dermatology and Therapy) نشان داد دریافت کافی ویتامین D، ویتامین C و آهن با رشد سالم مو مرتبط است​. این یعنی افرادی که دچار کمبود این ریزمغذی‌ها هستند بیشتر مستعد ریزش مو می‌شوند و با اصلاح کمبود، بهبود رشد مو مشاهده شده است. همچنین نقش عناصری مانند روی (زینک)، اسید فولیک و ویتامین B12 در سلامت فولیکول‌های مو مورد توجه قرار گرفته است. یافته‌های جدیدتری نیز حاکی از آن است که حتی سطوح ویتامین D در بدن با انواع خاصی از ریزش مو (مانند آلوپسی آره‌آتا یا ریزش موی سکه‌ای) ارتباط دارد و پایین بودن این ویتامین می‌تواند ریسک ابتلا را افزایش دهد. به طور کلی، پیام تحقیقات نوین این است که داشتن یک رژیم غذایی متعادل و غنی از پروتئین‌ها، ویتامین‌ها و مواد معدنی برای پیشگیری از ریزش مو بسیار مهم است.

هر یک از این مطالعات به جنبه‌ای از معمای پیچیده ریزش مو پرداخته‌اند. خلاصه اینکه ریزش مو می‌تواند نتیجه تعامل عوامل متعددی باشد و دانش ما درباره‌ی این عوامل مدام در حال به‌روزرسانی است. بخش بعدی مقاله به ارائه‌ی راهکارهای درمانی اختصاص دارد؛ روش‌هایی که بر پایه شناخت همین علل گوناگون ابداع یا توصیه می‌شوند.

روش‌های درمانی نوین و کاربردی ریزش مو

خبر خوب درباره ریزش مو آن است که در بسیاری از موارد قابل‌کنترل یا درمان‌پذیر است. البته اثربخشی درمان بستگی به علت ریزش مو و مدت زمان وقوع آن دارد. معمولاً ترکیبی از رویکردها (اصلاح سبک زندگی، درمان‌های دارویی و مراقبت‌های زیبایی) بهترین نتیجه را می‌دهد. در سال‌های اخیر نیز روش‌های نوینی توسعه یافته یا رایج شده‌اند که به بهبود رویش مو کمک می‌کنند. در ادامه، مهم‌ترین درمان‌های دارویی، تغذیه‌ای، پزشکی و زیبایی را مرور می‌کنیم:

درمان‌های دارویی (دارودرمانی)

• ماینوکسیدیل (Minoxidil): رایج‌ترین داروی موضعی برای درمان ریزش مو است که مورد تأیید سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) نیز قرار دارد. ماینوکسیدیل با افزایش جریان خون در پوست سر و بزرگ کردن فولیکول‌های مو، به تحریک رشد موهای جدید کمک می‌کند. برای زنان معمولاً از محلول ۲٪ یا ۵٪ روی پوست سر استفاده می‌شود​. این دارو سرعت ریزش مو را کاهش داده و در برخی افراد موجب رویش مجدد موهای نازک‌شده می‌شود. باید توجه داشت که ماینوکسیدیل درمان سریعی نیست – معمولاً حداقل ۳ تا ۶ ماه استفاده مداوم لازم است تا نتایج آن دیده شود​. همچنین اثر آن وابسته به مصرف مداوم است؛ در صورت قطع مصرف، روند ریزش ظرف چند ماه برمی‌گردد​. عوارض احتمالی ماینوکسیدیل شامل تحریک پوست سر یا رویش موهای زائد در صورت (به‌طور خفیف) است. با این وجود، برای بسیاری از زنان این دارو خط اول درمان ریزش موی ارثی به حساب می‌آید.
• فیناستراید و اسپیرونولاکتون: این دو دارو با مکانیسم هورمونی عمل می‌کنند و بیشتر در ریزش موی آندروژنیک (الگوی زنانه) تجویز می‌شوند. فیناستراید آنزیم ۵-آلفا ردوکتاز را مهار می‌کند و در نتیجه تولید DHT (هورمونی که عامل کوچک شدن فولیکول‌هاست) کاهش می‌یابد. این دارو در مردان بسیار موثر است و برای زنان نیز تنها در موارد خاص (مثلاً زنان یائسه یا زنانی که قطعا قصد بارداری در آینده ندارند) استفاده می‌شود​، زیرا می‌تواند در صورت بارداری موجب نقایص جنینی شود. اثر فیناستراید در زنان متغیر گزارش شده و معمولاً دوزهای بالاتری نسبت به مردان نیاز دارد​. اسپیرونولاکتون یک داروی مدرّ (ادرارآور) با خواص ضدآندروژنی است که تولید هورمون‌های مردانه را کاهش می‌دهد​. اسپیرونولاکتون عمدتاً برای زنانی که سایر درمان‌ها (مثل ماینوکسیدیل) پاسخ نداده‌اند یا دارای سطح آندروژن بالایی هستند (مثلاً در PCOS) تجویز می‌شود​. این دارو نیز برای زنان باردار یا آنهایی که در سن باروری‌اند با احتیاط استفاده می‌شود. به طور کلی، فیناستراید و اسپیرونولاکتون می‌توانند به کاهش ریزش مو و مقداری رویش مجدد کمک کنند، خصوصاً زمانی که همراه با درمان‌های موضعی به‌کار روند​.
• مینوکسیدیل خوراکی (قرص): در سال‌های اخیر استفاده از دوز پایین مینوکسیدیل خوراکی به‌عنوان جایگزینی برای محلول موضعی، محبوبیت یافته است. تحقیقات جدید نشان داده‌اند که مصرف خوراکی مینوکسیدیل در دوز کم (مثلاً ۱ تا ۲ میلی‌گرم در روز) برای زنان ایمن و نسبتاً مؤثر است​. بسیاری از زنانی که رعایت مصرف منظم محلول موضعی برایشان دشوار است، با مصرف قرص روزانه نتایج مشابه یا بهتری گرفته‌اند. البته مینوکسیدیل خوراکی هنوز به‌طور رسمی برای ریزش مو برچسب تأیید ندارد و استفاده از آن «off-label» به صلاحدید پزشک است. عوارض جانبی احتمالی آن افت خفیف فشار خون، افزایش ضربان قلب یا رشد مو در سایر نواحی (بسیار نادر در دوزهای پایین) است. اگرچه طبق مطالعات، نتایج مینوکسیدیل خوراکی تفاوت چشمگیری با نوع موضعی ندارد، اما سهولت مصرف باعث شده برخی بیماران آن را ترجیح دهند​.
• درمان‌های جدید دارویی: در کنار داروهای مرسوم فوق، پیشرفت‌های جدیدی نیز حاصل شده است. یکی از بزرگ‌ترین موفقیت‌ها در درمان نوع خاصی از ریزش مو یعنی آلوپسی آره‌آتا (طاسی سکه‌ای) رخ داده است. برای اولین بار در سال ۲۰۲۲ دارویی خوراکی به نام باریکیتینیب (با نام تجاری Olumiant) از خانواده مهارکننده‌های JAK به تأیید رسید که می‌تواند رویش مو را در افراد مبتلا به آلوپسی آره‌آتای شدید احیا کند. این دارو با تعدیل سیستم ایمنی، حمله آن به فولیکول‌های مو را متوقف می‌کند و بدین ترتیب موهای ریخته‌شده مجدداً رشد می‌کنند. موفقیت باریکیتینیب راه را برای داروهای مشابه (مهارکننده‌های JAK دیگر) در درمان موارد مقاوم ریزش مو باز کرده است. همچنین در برخی مطالعات کوچک، تزریق بوتاکس در پوست سر به‌منظور افزایش جریان خون و کاهش تنش عضلانی امتحان شده و نتایج اولیه امیدبخشی (افزایش تراکم مو در حدود ۱۸-۲۰٪ از ناحیه کم‌پشت) داشته است​، اما این روش هنوز تحقیقاتی و در مراحل اولیه است. به طور کلی، حوزه درمان دارویی ریزش مو پویاست و انتظار می‌رود در سال‌های آینده داروهای مؤثرتری در دسترس قرار گیرد.

توصیه‌های تغذیه‌ای و مکمل‌ها

تغذیه سالم سنگ بنای رشد موی سالم است. همان‌طور که اشاره شد، کمبود برخی مواد مغذی می‌تواند منجر به ریزش مو شود؛ بنابراین اصلاح رژیم غذایی بخش مهمی از درمان و پیشگیری است. توصیه‌های تغذیه‌ای کلیدی عبارتند از:

• پروتئین کافی مصرف کنید: مو عمدتاً از پروتئینی به نام کراتین تشکیل شده است. اگر رژیم غذایی پروتئین کمی داشته باشد، بدن تأمین نیازهای حیاتی را در اولویت قرار داده و ممکن است فولیکول‌های مو به فاز استراحت بروند. منابع خوب پروتئین شامل گوشت کم‌چرب، مرغ، ماهی، تخم‌مرغ، حبوبات و لبنیات کم‌چرب هستند. سعی کنید در هر وعده غذایی منبع پروتئینی داشته باشید.
• آهن، روی و ویتامین‌ها را فراموش نکنید: آهن برای خون‌رسانی به فولیکول‌ها ضروری است. کمبود آهن (به‌خصوص در زنان به دلیل عادت ماهانه) شایع بوده و می‌تواند ریزش مو را تشدید کند​. منابع غنی آهن: گوشت قرمز، جگر، اسفناج و عدس. روی (Zinc) در تقسیم سلولی و رشد بافت مو نقش دارد؛ کمبود آن نیز با ریزش مو مرتبط است. انواع مغزها، غلات کامل و غذاهای دریایی حاوی روی هستند. ویتامین D در سیکل رشد فولیکول اثرگذار است و تحقیقات نشان داده‌اند که بسیاری از افراد دچار ریزش مو، سطح ویتامین D پایینی دارند. نور خورشید و خوراکی‌هایی مثل ماهی چرب و لبنیات غنی‌شده منابع تامین D هستند. ویتامین‌های گروه B (به‌ویژه بیوتین، B12 و اسید فولیک) برای تولید سلول‌های جدید و رشد مو ضروری‌اند​. بیوتین در تخم‌مرغ و آجیل، B12 در گوشت و لبنیات و اسید فولیک در سبزیجات برگ سبز یافت می‌شود. یک رژیم متعادل معمولاً این نیازها را برطرف می‌کند، اما در صورت کمبود، مصرف مکمل‌های ویتامینی-معدنی با مشورت پزشک می‌تواند کمک‌کننده باشد.
• مراقب رژیم‌های کاهش وزن سریع باشید: کاهش وزن ناگهانی یا رژیم‌های بسیار کم‌کالری می‌تواند شوک شدیدی به بدن وارد کند و موجب تلوژن افلوویوم (ریزش موی موقت) شود. اگر قصد کاهش وزن دارید، مطمئن شوید رژیم‌تان همه مواد مغذی را دارد و روند کاهش وزن تدریجی است. در دوره رژیم، مصرف مولتی‌ویتامین می‌تواند خیال شما را از بابت تأمین ریزمغذی‌ها راحت‌تر کند.
• آب کافی و آنتی‌اکسیدان‌ها: هیدراته نگه داشتن بدن (نوشیدن آب به میزان کافی) به سلامت پوست سر و مو کمک می‌کند. همچنین مصرف میوه‌ها و سبزیجات رنگی به خاطر داشتن آنتی‌اکسیدان‌ها می‌تواند از آسیب‌های اکسیداتیو به فولیکول‌ها جلوگیری کند. ویتامین C موجود در میوه‌های تازه به تولید کلاژن (سازه‌ی حمایت‌کننده در فولیکول مو) کمک کرده و جذب آهن را هم افزایش می‌دهد​.

در مجموع، یک برنامه غذایی متعادل و متنوع هم به تنهایی می‌تواند جلوی ریزش مو ناشی از سوءتغذیه را بگیرد و هم اثربخشی سایر درمان‌های ریزش مو را افزایش دهد. اگر ریزش موی شما شدید یا طولانی است، پزشک ممکن است آزمایش خون برای چک کردن فقر آهن، کمبود ویتامین D یا مشکلات تیروئید درخواست کند و بر اساس نتایج، مکمل مناسب تجویز نماید.

روش‌های پزشکی (درمانی تخصصی)

منظور از روش‌های پزشکی، درمان‌هایی است که معمولاً توسط پزشک یا در کلینیک‌های تخصصی انجام می‌شوند و فراتر از داروهای خوراکی یا مراقبت‌های خانگی هستند. برخی از روش‌های نوین و کاربردی در این زمینه عبارتند از:

• مزوتراپی و PRP (پلاسمای غنی از پلاکت): در مزوتراپی داروها، ویتامین‌ها و عصاره‌های تقویتی توسط سوزن‌های ریز مستقیماً به پوست سر تزریق می‌شوند. هدف مزوتراپی تغذیه مستقیم فولیکول‌ها و تحریک رویش مو است. PRP نیز روشی است که در آن از خون خود فرد، پلاسمای غنی از پلاکت تهیه شده و به پوست سر تزریق می‌گردد. پلاکت‌ها حاوی فاکتورهای رشد هستند و می‌توانند فولیکول‌های نیمه‌فعال را تحریک کنند. مطالعات متعدد نشان داده‌اند که PRP می‌تواند قطر موها را افزایش داده و تراکم مو را طی چند ماه بهبود دهد​. هرچند پاسخ به این درمان در افراد مختلف متفاوت است، اما به دلیل ایمن بودن (استفاده از خون خود فرد) و کم‌عارضه بودن، محبوبیت زیادی یافته است.
• لیزر کم‌توان (LLLT): لیزر تراپی سطح پایین یک روش غیرتهاجمی است که از نور لیزر یا LED برای تحریک فولیکول‌های مو استفاده می‌کند. دستگاه‌های شانه‌ای یا کلاهی شکل مخصوصی وجود دارند که حاوی دیودهای لیزر کم‌توان هستند. استفاده منظم از این دستگاه‌ها (چند بار در هفته) طبق برخی تحقیقات می‌تواند سرعت ریزش مو را کاهش داده و برخی موهای کرکی را ضخیم‌تر کند. فرض بر این است که لیزر با افزایش گردش خون پوست سر و فعالیت سلولی فولیکول‌ها عمل می‌کند. سازمان FDA برخی از این دستگاه‌ها را به عنوان ابزار ایمن تأیید کرده است. لیزر درمانی معمولاً بدون درد است و در کنار سایر درمان‌ها به صورت مکمل به کار می‌رود.
• کاشت مو (پیوند مو): در مواردی که ریزش مو پیشرفته و گسترده باشد (مثلاً در الگوی ارثی شدید)، کاشت موی طبیعی یک راه‌حل قطعی برای بازگرداندن موهای از دست رفته محسوب می‌شود. در این روش، گرافت‌های مو از نواحی پرپشت (معمولاً پشت سر) برداشته شده و به نواحی کم‌پشت یا طاس پیوند زده می‌شوند. تکنیک‌های جدید مانند FUE (استخراج واحد فولیکولی) این فرایند را کم‌تهاجمی‌تر و نتایج را طبیعی‌تر کرده‌اند. کاشت مو یک عمل سرپایی تحت بی‌حسی موضعی است و بسته به وسعت ناحیه ممکن است چندین ساعت طول بکشد. موهای کاشته‌شده ابتدا می‌ریزند و سپس حدود ۳-۴ ماه بعد رشد جدید خود را آغاز می‌کنند. طی ۶ تا ۱۲ ماه پس از عمل، نتیجه نهایی مشخص می‌شود. کاشت مو می‌تواند تراکم مو را به‌طور چشمگیری بهبود بخشد، اما روش پرهزینه‌ای است و معمولاً در ریزش موی ارثی پایدار (پس از تثبیت ریزش) توصیه می‌شود.
• درمان‌های ضدالتهابی برای پوست سر: در انواع خاصی از ریزش مو که همراه التهاب و اسکار در پوست سر هستند – مانند آلوپسی‌های زخمی‌شونده نظیر آلوپسی کششی مزمن یا التهاب فولیکول (فولیکولیت) – رویکرد درمانی متفاوت است. پزشکان در این موارد از داروهای ضدالتهاب موضعی یا خوراکی استفاده می‌کنند تا حمله‌ی التهابی به فولیکول را متوقف کنند. برای مثال، کورتیکواستروئیدهای موضعی قوی (مانند کلوبتازول) به صورت محلول یا فوم روی نواحی درگیر استعمال می‌شوند تا قرمزی و التهاب کاهش یابد و از تخریب فولیکول جلوگیری شود​. در موارد شدیدتر، تزریق مستقیم کورتون به ضایعات پوست سر یا تجویز قرص‌های خوراکی (مانند پردنیزون) به‌طور موقت انجام می‌شود. همچنین داروهایی مثل هیدروکسی‌کلروکین یا دوکسی‌سایکلین به خاطر خواص ضدالتهابی در آلوپسی‌های اسکاردار تجویز شده‌اند​. کنترل سریع التهاب برای پیشگیری از آسیب دائمی فولیکول‌ها بسیار حیاتی است. هرچند این دسته ریزش مو کمتر شایع‌اند، اما آگاهی از آن‌ها و مراجعه به‌موقع به پزشک در صورت مشاهده زخم، پوسته یا درد در ناحیه ریزش، اهمیت زیادی دارد.

راهکارهای زیبایی و مراقبت از مو

این بخش شامل اقداماتی است که اگرچه جنبه پزشکی تخصصی ندارند، اما در بهبود ظاهری موها و پیشگیری از تشدید ریزش مو مؤثرند. ترکیب این روش‌ها با درمان‌های فوق، رویکردی همه‌جانبه برای مدیریت ریزش مو ایجاد می‌کند:

• انتخاب محصولات مراقبتی ملایم: از شامپوها و نرم‌کننده‌های ملایم و متناسب با جنس موی خود استفاده کنید. برخی شامپوهای مخصوص ریزش مو حاوی ترکیباتی مثل بیوتین، نیاسینامید یا کافئین هستند که ادعا می‌شود به تقویت مو کمک می‌کنند. هرچند این ترکیبات معجزه نمی‌کنند، اما می‌توانند به سلامت پوست سر و بهبود حجم ظاهری موها کمک کنند. از شامپوهای حاوی سولفات قوی یا مواد تحریک‌کننده پوست سر کمتر استفاده کنید تا پوست و موی شما خشک و آسیب‌دیده نشود.
• پرهیز از آسیب فیزیکی به مو: سعی کنید مدل موهایی که به مو فشار زیادی می‌آورند (مثل بافت یا دم‌اسبی خیلی سفت) را کمتر انجام دهید. خوابیدن با موی بسته یا خیس نیز می‌تواند مو را شکننده کند. از شانه کردن خشن موها به‌ویژه وقتی خیس هستند خودداری کنید؛ به جای آن از یک شانه دندانه‌درشت و حرکات ملایم بهره ببرید. اگر عادت به استفاده روزانه از سشوار یا اتوی مو دارید، درجه حرارت را روی متوسط بگذارید و از اسپری‌های محافظ حرارت قبل از آن استفاده کنید. این اقدامات ساده از شکستگی موها و نازک‌شدن تدریجی آنها جلوگیری می‌کند.
• ماساژ پوست سر: ماساژ ملایم پوست سر با نوک انگشتان برای چند دقیقه در روز می‌تواند جریان خون را در پوست سر بهبود بخشد و ممکن است به سلامت فولیکول‌ها کمک کند. برخی از افراد از روغن‌های گیاهی مانند روغن رزماری، نارگیل یا آرگان هنگام ماساژ استفاده می‌کنند. شواهد علمی قوی برای تأثیر مستقیم ماساژ یا روغن‌ها بر رویش مو وجود ندارد، اما این کار آرام‌بخش است و می‌تواند استرس را کم کند که به نوبه خود در کاهش ریزش مو مؤثر است. دقت کنید اگر از روغن استفاده می‌کنید، بعداً کاملاً شسته شود تا منافذ پوست سر بسته نشود.
• استفاده از ابزارهای حجم‌دهنده و پوشاننده: برای کسانی که موهای کم‌پشت دارند، محصولات زیبایی متنوعی در بازار موجود است که به بهبود ظاهر مو کمک می‌کند. مثلاً پودرها یا اسپری‌های حجم‌دهنده مو (حاوی الیاف کراتین رنگی) روی مناطق کم‌پشت پاشیده می‌شوند و با چسبیدن به موهای موجود، توهم پرپشت بودن ایجاد می‌کنند. این فیبرهای مو تا شستشوی بعدی باقی می‌مانند و به‌طور موقت فضاهای خالی پوست سر را می‌پوشانند. استفاده از این محصولات آسان است و بسیاری از خانم‌ها برای مواقع ضروری (مهمانی‌ها یا قرارهای کاری) از آنها بهره می‌گیرند. گزینه دیگر، تغییر مدل مو یا نحوه فرق باز کردن است تا مناطق کم‌پشت کمتر در معرض دید باشند. مشورت با یک آرایشگر ماهر می‌تواند به یافتن مدل موی مناسب جهت پوشاندن نواحی کم‌پشت کمک کند. در موارد ریزش بسیار شدید یا طاسی موضعی، استفاده از کلاه‌گیس یا پروتزهای مو نیز راهکاری عملی برای بازگرداندن اعتماد به نفس است.
• مدیریت استرس و مراقبت از سلامت روان: از آن‌جا که استرس می‌تواند ریزش مو را تشدید کند، پرداختن به سلامت روان نیز یک راهکار زیبایی از درون محسوب می‌شود. تکنیک‌هایی مانند مدیتیشن، یوگا، ورزش منظم یا حتی مشاوره با روان‌شناس در صورت اضطراب و افسردگی، به کاهش سطح استرس بدن کمک می‌کند​. با آرام‌تر شدن ذهن و بهبود کیفیت خواب، بدن نیز فرصت بهتری برای تمرکز بر فرآیندهای ترمیمی از جمله رشد مو خواهد داشت.

در نهایت، ترکیب هوشمندانه روش‌های درمانی پزشکی با مراقبت‌های روزمره و زیبایی می‌تواند بهترین نتیجه را در کنترل ریزش مو به همراه داشته باشد. مثلاً فردی ممکن است ماینوکسیدیل را طبق دستور پزشک استفاده کند (درمان دارویی)، همزمان رژیم غذایی سرشار از پروتئین و ویتامین داشته باشد (درمان تغذیه‌ای)، هر چند هفته یک‌بار جلسات PRP انجام دهد (روش پزشکی) و در زندگی روزمره نیز از شامپو و مدل موی مناسب استفاده کند (راهکار زیبایی). این رویکرد چندجانبه به شرط تداوم، معمولاً طی ۶ الی ۱۲ ماه اثر خود را نشان خواهد داد.

جمع‌بندی نهایی

ریزش مو یک چالش شایع برای بسیاری از زنان در سنین مختلف است؛ از دختران جوان که با موهای بلند خود سروکار دارند تا بانوانی که در دوران پس از بارداری یا یائسگی دچار تغییرات مو می‌شوند. همان‌طور که در این مقاله بررسی کردیم، دلایل ریزش مو متعددند – از عوامل ژنتیکی و هورمونی گرفته تا استرس، کمبودهای تغذیه‌ای، بیماری‌ها و حتی عوامل محیطی.

ریزش مو یک مشکل رایج است که به دلیل عوامل مختلفی مانند استرس، کمبودهای تغذیه‌ای و بیماری‌های پوستی اتفاق می‌افتد. درک چرخه زندگی مو و علل احتمالی ریزش مو می‌تواند به شما کمک کند تا راهکارهای مناسب را برای کاهش ریزش مو انتخاب کنید. تغذیه مناسب، مراقبت از مو و کاهش استرس از جمله راهکارهایی هستند که می‌توانند به سلامت موهای شما کمک کنند.

خوشبختانه در کنار درک بهتری که از این علل پیدا کرده‌ایم، روش‌های درمانی متنوع و موثری نیز توسعه یافته است. چرخه طبیعی رشد مو به ما یادآوری می‌کند که مقداری ریزش مو در روز طبیعی است و جای نگرانی ندارد. اما اگر احساس می‌کنید ریزش مو از حد معمول فراتر رفته یا قسمت‌هایی از سر شما کم‌پشت شده است، بهتر است زودتر اقدام کنید.

تجربه نشان داده هرچه درمان ریزش مو زودتر شروع شود، نتیجه بهتری حاصل می‌گردد؛ زیرا می‌توان فولیکول‌های مو را قبل از غیرفعال شدن کامل، به چرخه رشد برگرداند. بنابراین در صورت مشاهدۀ ریزش غیرعادی – مثلاً دیدن تعداد زیادی مو روی برس یا بالشت، نازک‌شدن قابل توجه موها یا عقب رفتن محسوس خط رویش – حتماً با یک پزشک متخصص پوست و مو مشورت کنید. پزشک با بررسی شرح حال، معاینه پوست سر و انجام آزمایش‌های لازم، علت یا علل زمینه‌ای را می‌یابد و بر اساس آن بهترین ترکیب درمانی را پیشنهاد می‌کند.

از جنبه‌ی روحی و روانی نیز ریزش مو می‌تواند آزاردهنده باشد و بر اعتمادبه‌نفس فرد تأثیر بگذارد. به خود یادآور شوید که شما تنها نیستید – درصد بالایی از زنان درجاتی از ریزش مو را در طول زندگی تجربه می‌کنند​ – و امروزه راه‌حل‌های زیادی برای مدیریت آن وجود دارد. صبور بودن در طی درمان‌ها نیز کلید موفقیت است؛ اکثر روش‌ها زمان‌بر هستند و نتیجه در عرض چند هفته ظاهر نمی‌شود.

با مراقبت مستمر از موها (از درون با تغذیه سالم و از بیرون با روش‌های صحیح آرایش و نگهداری مو) و پیگیری درمان‌های توصیه‌شده، می‌توانید روند ریزش مو را مهار کرده و حتی شاهد رویش دوباره موها باشید. در نهایت، حفظ نگرش مثبت و کاهش استرس‌های روزمره نه تنها به سلامت موی شما بلکه به سلامت کلی بدن‌تان کمک خواهد کرد.

پرسش‌های متداول درباره ریزش مو (FAQ)

منابع

1. آکادمی متخصصان پوست آمریکا
2. مجله پزشکی نیوانگلند
3. مرکز تحقیقات تغذیه و سلامت
4. وب‌سایت سلامت مو

• Medi Tresse – New Treatments for Female Hair Loss 2023: “What’s New in the Treatment of Female Hair Loss in 2023?” (Dr. Mary Wendel webinar summary) meditresse.com​meditresse.com
• Healthline – Stages of Hair Growth: “Stages of Hair Growth Plus How to Maintain Hair Health in Every Stage.” (Updated Dec 13, 2024) healthline.com​healthline.com
• DermNet NZ – Female Pattern Hair Loss: “Female pattern hair loss – extra information.” (Updated July 2015) dermnetnz.org​dermnetnz.org
• Cleveland Clinic – Hair Loss in Women: “Hair Loss in Women: Causes, Treatment & Prevention.” (۲۰۲۱) my.clevelandclinic.org​my.clevelandclinic.org
• Harvard Gazette – How Chronic Stress Causes Hair Loss: “How chronic stress leads to hair loss.” (March 31, 2021) news.harvard.edu​news.harvard.edu
• AAD News – Hair Loss and Other Diseases: “Research suggests connection between hair loss in women and other diseases.” (AAD Annual Meeting News Release, March 17, 2023) aad.org
• Medical News Today – Pollution and Hair Loss: “How air pollution may lead to hair loss.” (Oct 10, 2019) medicalnewstoday.com
• The Bump (American Pregnancy Association) – Postpartum Hair Loss: “What Causes Postpartum Hair Loss?” (APA, accessed 2023) thebump.com​thebump.com
• NAAF – Olumiant (Baricitinib) for Alopecia Areata: “Olumiant (baricitinib) FAQ.” (National Alopecia Areata Foundation, 2022) naaf.org